In Nederland sterven jaarlijks zo'n 10.000 mensen aan de gevolgen van longkanker. Dit aantal kan naar beneden als de ziekte in een zo vroeg mogelijk stadium wordt vastgesteld. In de Verenigde Staten wordt voor langdurige (ex-)rokers een longkankerscreening op basis van CT-scans met een lage dosis straling ingevoerd. Het grote aantal fout-positieve resultaten van deze screening kan aanzienlijk worden verlaagd, aldus onderzoeker Marjolein Heuvelmans.
Vroege opsporing van longkanker is voor de kans op genezing van essentieel belang. De Amerikaanse screening voor mensen met een verhoogd risico op longkanker leidt tot een afname van 20% van het aantal patiënten dat overlijdt aan de ziekte. Een groot nadeel van deze screening zijn de vele fout-positieve uitslagen (tot 27%), die leiden tot onnodige vervolgscans, belastende ingrepen en angst voor kanker bij de patiënt. Nederlands en Belgische wetenschappers onderzoeken of longkankerscreening ook hier zou kunnen leiden tot longkankersterftedaling. Het unieke, op volume gebaseerde screeningsprotocol van deze NELSON studie leidt tot tien maal minder fout-positieve screeningsuitslagen vergeleken met de Amerikaanse studie.
Heuvelmans beschrijft in haar proefschrift een aantal manieren waarop de screening verder kan worden verbeterd. Uit haar onderzoek blijkt dat meten van het volume van longnodules, vlekjes op de CT-scan die kunnen wijzen op longkanker, veel nauwkeuriger is dan meten van de diameter. Ook het observeren van de verdubbelingstijd van het nodulevolume is van belang. Daarnaast kunnen de grenswaarden voor volume en verdubbelingstijd die het onderscheid bepalen tussen negatieve, intermediaire en positieve uitslagen volgens Heuvelmans worden aangescherpt. Voor nieuwe nodules zouden aparte, strengere richtlijnen moeten worden opgesteld. Tot slot pleit Heuvelmans ervoor radiologen een kleine vrijheid te geven in bepaalde -duidelijk goed- of kwaadaardige- gevallen af te wijken van het screeningsprotocol.
De nadelige bijvangst van de Amerikaanse methode is dat er relatief veel (27%) vals alarm is. Niet alle vlekjes op een longfoto zijn foute boel, maar worden wel zo geïnterpreteerd. Deze foutmarge zorgt voor onnodige kosten, maar vooral ook voor onnodige onrust. In het promotie-onderzoek beschrijft Marjolein Heuvelmans criteria om beter vast te kunnen stellen welke vlekjes duiden op beginnende longkanker en welke niet. Hiermee wordt de foutmarge van de Amerikaanse screeningsmethode met een factor tien kleiner. Lagere kosten, minder onrust. Zo komt de preventieve screening op longkanker in Nederland wellicht weer een stapje dichterbij.
Marjolein Heuvelmans (1988) studeerde technische geneeskunde aan der UT en geneeskunde aan de RUG. Tijdens haar coschappen (onder andere in het MST) voerde ze haar promotieonderzoek uit bij de afdelingen Radiologie en Longgeneeskunde van het UMCG. Heuvelmans is in opleiding tot longarts in het MST en werkt daarnaast een dag in de week als postdoctoraal onderzoeker bij het UMCG.
[Foto: Depositphoto]
