De melkboer was een graag geziene leverancier aan huis (‘die is van de melkboer’). En melk was een hooggewaardeerd voedingsmiddel: ‘Melk is goed voor elk’, ‘Melk de witte motor’, ‘Melk moet, melk doet je goed, ‘Drie glazen melk per dag’, ‘Joris Driepinter’. Zo kregen we die melkplas wel weg. Als ik flink gesport had kieperde ik daarna altijd een litertje melk achterover, gezond, zo was het er immers ingestampt.

Het Voedingscentrum beveelt de consumptie van (magere of halfvolle) melk in zijn Schijf van Vijf dan ook van harte aan. Voedingscentrum: ‘Melk bevat eiwitten, vitamine B en Calcium … Calcium is belangrijk om osteoporose (botontkalking) te voorkomen, melkproducten zorgen voor ongeveer 60% van onze dagelijkse calciuminname.’ Het Voedingscentrum adviseert dan ook een dagelijkse inname van 1 gram calcium, het dubbele van wat de Wereldgezondheidsorganisatie aanbeveelt. Dat is ongeveer zo veel calcium als in drie glazen zuivel plus drie plakken kaas.

Dat is nogal wat, drie glazen zuivel en drie plakken kaas. Nederland heeft dan ook een zuivelsector met bijna 18.000 melkveebedrijven met in totaal zo’n 1.6 miljoen melkkoeien die per jaar 13 miljard liter melk produceren en meer dan 5 miljard euro omzetten, deels voor de export.

Van die 1.6 miljoen koeien staat een groot deel meestentijds binnen. Een koe, van nature een kuddedier, wordt onder normale omstandigheden ruim twintig jaar oud. Produceerde een koe vroeger 3000 liter melk per jaar, tegenwoordig is dit ruim 8000 liter, mede dankzij ‘rassenveredeling’, nieuwe technologieën en toegenomen efficiency. Om melk te blijven produceren moet een koe ieder jaar een kalf baren. Bevruchting vindt plaats via kunstmatige inseminatie. Als een kalf geboren is wordt het door de moeder helemaal schoongelikt en gedurende het eerste levensjaar bestaat er een hechte band tussen koe en kalf. In de melkindustrie wordt het kalf echter direct van de moeder gescheiden wat tot veel stress bij de dieren leidt. Het grootste deel van deze kalveren wordt direct vetgemest en ze hebben als zij geslacht worden vaak nog geen daglicht gezien. De melkkoe is na 5 tot 6 jaar ‘uitgemolken’, en wordt dan geslacht om als tweederangs rundvlees in bijvoorbeeld hamburgers te verdwijnen. Zo heeft de melkindustrie een enorme vleesindustrie als ‘bijproduct’.

Een omvangrijke zuivelindustrie (de vierde van de wereld) met rundvleesindustrie als bijproduct, mede op basis van het advies van het Voedingscentrum. En laat vlees nou ook een prominente plaats in de Schijf van Vijf innemen.

Wat is het Voedingscentrum eigenlijk? Het Voedingscentrum heeft tot taak de Nederlandse bevolking voor te lichten over voeding. Daartoe heeft het de Schijf van Vijf ontworpen. Zoals we al hebben gezien in een eerdere column over brood, lijkt de Schijf van Vijf in sterke mate bepaald door economische belangen en niet zozeer door wat goed voor ons is. Het Voedingscentrum wordt bemand door voedingsdeskundigen (dietisten), landbouwingenieurs en communicatiedeskundigen. Geen wetenschappelijke zwaargewichten met een medisch-biologische achtergrond, zoals bij het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) het geval is.

Het Voedingscentrum wordt overigens gesponsord door het ministerie van Economische Zaken (landbouw, veeteelt, zuivelindustrie), en tot 2011 ook door onder meer Heinz, Kellog’s, Unilever en Ahold. Om de onafhankelijkheid van het Voedingscentrum enigszins te waarborgen mogen commerciële bedrijven niet meer sponsoren. Maar wetenschappelijke onderzoeken naar voeding worden wel weer gesponsord door overheid en bedrijven, en wetenschappers kunnen tegelijkertijd adviesfuncties hebben binnen deze bedrijven. De nieuwe directeur (2014) van het Voedingscentrum is afkomstig van Unilever, geen sterke keuze in het licht van diezelfde onafhankelijkheid.

Nu is het pijnlijk dat zuivel, en met name melk, de laatste jaren onder vuur is komen te liggen uit onverdachte, wetenschappelijk serieus te nemen hoek (RIVM, Harvard, e.a). Recent publiceerde Het RIVM resultaten van een onderzoek uitgevoerd samen met Wageningen en RU Groningen dat concludeerde dat voeding met minder vlees, kaas en melkproducten gezonder is én beter voor het milieu.

Hetzelfde in de Verenigde Staten. The USDA (Department of Agriculture), de evenknie van ons Voedingscentrum, adviseert in zijn voedingspyramide drie glazen melk per dag. De Harvard School of Public Health heeft inmiddels zijn eigen voedingspiramide samengesteld waarin melk als een niet-essentieel bestanddeel van gezonde voeding wordt gezien en er zelfs wordt gewaarschuwd voor gezondheidsrisico’s (hart- en vaatziekten, bepaalde vormen van kanker, bijv. prostaat).

Koemelk is goed voor kalfjes, niet voor mensen. Het is volstrekt onnatuurlijk dat de ene zoogdiersoort de melk drinkt van de andere. Zoals het ook onnatuurlijk is dat een mens na de zuigelingperiode nog (moeder)melk drinkt. De meerderheid van de wereldbevolking verdraagt geen melk door gebrek aan het enzym lactase (lactose-intolerantie). Daarnaast is de meest voorkomende voedingsallergie bij kinderen die voor koemelk. Volstrekt normaal en natuurlijk. Maar volgens het Voedingscentrum is het belangrijk bij koemelkallergie consultatiebureau of huisarts te raadplegen. En wie geen zuivel eet of drinkt dient naar een dietist of arts te gaan voor een persoonlijk voedingsadvies. Wat een onzin en gewichtigdoenerij. Mijn eigen zoontje, 11 jaar, heeft nog nooit koemelk gedronken en neemt heel soms een yoghurtje of wat kaas, verder geen zuivel. Hollands welvaren. Al in 2005 werd in een grote studie gepubliceerd dat zuivelinname bij kinderen niet leidde tot steviger botten. Andere studies toonden hetzelfde aan voor vrouwen na de overgang, maar dat hebben ze bij het Voedingscentrum kennelijk niet gelezen. En in landen waar nauwelijks of geen zuivel gegeten of gedronken wordt – India, Japan – komt botontkalking niet vaker voor dan in Nederland. Er valt nog een heleboel te schrijven over zuivel, en vooral over melk, met name over de gezondheidsrisico’s die eraan verbonden zijn. Maar daarvoor ontbreekt hier de ruimte, op mijn website zal ik er binnenkort verder op ingaan.

We kunnen in ieder geval constateren dat Nederland een omvangrijke, economisch belangrijke zuivelindustrie heeft, en dat die zuivel onder meer door de adviezen van het Voedingscentrum aangeprezen wordt. Veel toonaangevende publicaties concluderen echter dat zuivel voor de botten nutteloos is en dat consumptie van melk en kaas (niet yoghurt!) tot hart- en vaatziekten en bepaalde vormen van kanker kan leiden. Het drinken van melk na de zuigelingenperiode is onnatuurlijk en ongezond. Het is de vraag of deze grootschalige productie van ongezonde voedingsmiddelen de aanslag op milieu en dierenwelzijn rechtvaardigt. 

Jan Otto Landman is sinds 1998 werkzaam als huisarts in Spanje. Zijn praktijk wordt gekenmerkt door een zeer gevarieerd patiëntenbestand. Zo zijn er gedurende de wintermaanden vele Nederlandse overwinteraars en is er Interne linkeen hausse aan toeristen in de zomermaanden. De in Spanje wonende Nederlanders en andere Noord-Europeanen vormen een constante factor. Dr. Landman heeft twee praktijken aan de Costa del Sol. Zijn eerste praktijk is gevestigd in het levendige La Carihuela, de oude en populaire visserswijk in Torremolinos/Benalmádena. De tweede praktijk is gevestigd in Fuengirola in Clinica Xanit Fuengirola.

HIER vindt u meer informatie over onze bloggers.