Die verandering is niet onopvallend. Opvallend is dat deze vooral gezien wordt vanuit een economisch perspectief: het kost geld. En dus worden wereldwijd opgebouwde zorgconcepten afgebroken en het liefst helemaal overboord gegooid. De overheid reageert meer als een systeem dan dat zij bezig is met mensen.
Een oude demente man die een proces-verbaal aan zijn broek krijgt als fraudeur omdat hij vergeten is een formulier goed in te vullen, en meteen gekort wordt op zijn uitkering. De zorg is ook een systeem geworden. Binnen dit systeem worden al langer oplossingen gezocht voor het ‘probleem’ van de ouder wordende mens, maar we geloven er niet in dat mensen die op elkaar lijken in staat zijn om oplossingen te vinden voor wat er aan de hand is. Mensen die op elkaar lijken produceren alleen maar ideeën die meer van hetzelfde zijn.
De maatschappij verkondigt ouderen met luide stem dat zij niet meer tot de maatschappij behoren: opa, ouwe, grijsaard, oud besje, Anna Appeltaart, oud lijk en verzin het maar. Meisjes van 75 mogen niet meer verliefd worden. Jongens van 70 die een meisje van 25 een lekker ding vinden zijn vieze oude mannen. Kunstenaars van 70 kunnen niet meer de Prix de Rome winnen en zeker geen subsidie krijgen: ze zijn niet meer ‘innovatief’ genoeg. Hoogleraren die na hun pensioen boeken publiceren zijn vooral schattig en niet meer relevant. De Cambodjaanse hoogleraar antropologie Ang Choulean, 67 jaar oud, wereldvermaard en onbetwist autoriteit in zijn vakgebied, nog steeds docerend aan de Royal University of Fine Arts in Phnom Penh, vertelde dat hem een eredoctoraat werd aangeboden en daarna onthouden aan de École de France omdat hij te oud was.
Het uiterlijk verval wordt direct gekoppeld aan een innerlijk verval, dat er misschien zeer ten dele is of helemaal niet. Want meisjes van 75 worden nog steeds verliefd en jongens van 70 doen het nog steeds al te graag. Zo vaak zelfs dat de stad New York posters voor bejaarden heeft laten maken waarin zij gewaarschuwd worden voor het feit dat ouderdom geen condoom is en geen bescherming biedt tegen venerische ziekten. Gelukkig gebeurt in Nederland alles 50 jaar later.
Ouderen zijn mensen die heel veel bij te dragen hebben. In de waanzin van een wereld waarin innovatie ‘moet’, hebben zij de verhalen over hoe het was. In een wereld waarin mensen doordraven in het behartigen van hun eigenbelang, kunnen zij komen met verhalen waarin eigenbelang niet zo’n rol speelt. Ze zouden rust kunnen brengen. Wie of wat trekt als een baron van Münchhausen aan het draadje uit de kluwen, zodat ouderen (die niet bestaan) andermaal op het podium verschijnen waar ze te makkelijk van verjaagd zijn en waar ze zich te makkelijk van hebben laten verjagen. Het mag weer ‘wij’ mensen worden – in plaats van ‘zij’ de jongeren en wij de ouderen, of andersom – schijnt ook voor te komen.
Wij doen al tien jaar onderzoek naar de vraag wat het wil zeggen om oud te worden. We zijn daarvoor op reis gegaan. In twaalf landen over de hele wereld hebben we tot nu toe deze vraag onderzocht door te kijken wat we tegenkwamen. Van Bolivia tot Cambodja en van Nederland tot Brazilië, honderden interviews en portretten, gesprekken met deskundigen, contacten met instituten, boeken en artikelen. Veel informatie en weinig dat onze vraag bevredigend kon beantwoorden. Zoals zo vaak gebeurt als je over sociale fenomenen gaat nadenken: als je het niet scherp stelt zie je het helder, en zodra je het scherp gaat stellen wordt het steeds meer out of focus.
Wij zijn Stichting The Faketory in Amsterdam, een team van kunstenaars, antropologen, vrijwilligers en zorgspecialisten en wij komen tot de conclusie dat ouderen niet bestaan. Dat is een besef dat nog wel even tijd nodig heeft om te landen. Een van de dingen die wij doen om het debat te openen is het organiseren van een festival: The Festival of Older People. Een driedaags festival voor en door ouderen op 17, 18, 19 oktober 2017 in Utrecht.
Wij nodigen alle geïnteresseerden uit voor het festival en voor de Artist Presentation die eens in de twee weken gehouden worden in onze studio Omval 425 te Amsterdam als voorproefje voor het festival!
Kijk ook eens op de website Elderly of the world.
Martijn Crowe, ofwel Martijn van Oorschot is een Nederlands kunstenaar, antropoloog, wetenschapper, organisatieadviseur en schrijver.