Wat gebeurt er als je principes van zelforganisatie toepast op de inrichting van zorgprocessen? Belangrijke kenmerken van de relatie tussen management en professional zijn dan: toegankelijkheid, erkenning van professionele deskundigheid, wederzijds vertrouwen, wederkerigheid en nabijheid (presentie). Het gaat om het vinden van een evenwicht tussen de managementrol en de professionele rol.

Regelruimte en autonomie

Bij de zorginrichting wordt regelruimte voor professionals gecreëerd. Criteria die daarbij gehanteerd worden zijn: aansluiten bij wensen cliënten, doelmatige en effectieve toegang tot het zorgaanbod, kwaliteitsborging (bij management en professionals), adequate informatievoorziening, creëren van verbindingen tussen professionals, en vaststellen van besturingsmodel op het zorgaanbod (zowel voor management als voor professionals).

Regelruimte komt voort uit autonomie. T.a.v. de mate van autonomie gelden systemisch twee dimensies:

• horizontale dimensie: variëteit is proportioneel aan de gedragsvrijheid van professionals;
• verticale dimensie: proportioneel aan de inrichting van het totale systeem om de gedragswijzen van de horizontale subsystemen te reduceren. De organisatie moet als één geheel kunnen blijven functioneren en dat vergt management

Op de horizontale dimensie bestaat regelvrijheid om om te gaan met de variëteit veroorzaakt door cliënten. Op de verticale dimensie worden alleen die regels ingevoerd die met inachtneming van regelruimte de organisatie als geheel in stand houden. Bijvoorbeeld regels om zicht te geven op de besteding van de eigen tijd.

Rolinvulling management

Organisaties die erin slagen de professionaliteit te verbinden met resultaatgerichtheid hebben een voorsprong op andere organisaties. De rol van management binnen een effectief zelforganiserend systeem beperkt zich daarmee tot:

• formuleren van de vereiste principes en regels;
• implementeren van principes en regels door effectieve communicatie;
• zorg dragen dat de principes door iedereen worden gedragen;
• evalueren van de operaties van de gehele organisatie;
• corrigeren van afwijkingen.

Een bijdrage van Harry Woldendorp. 

Bestel hier Technologische en sociale innovatie in de ouderenzorg. De impact van COVID-19.

Nu ook verkrijgbaar in het Engels: The transformation of elderly care. The impact of digitalization

Literatuur

• Begemann, D. (2008). Natuurlijk veranderen. Principes voor zelforganisatie in veranderprocessen. Assen: Van Gorcum
• Malik, F. (2006). Managing, performing, living. Effective management for a new era. Frankfurt/New York: Campus Verlag
• Woldendorp, H. en A. Jeninga. (2018). Organisaties ontwarren. Systemisch kijken, denken en doen. Amsterdam: Uitgeverij SWP